DÜNDEN YARINA GELECEK YAŞAM (7)
DÜNDEN YARINA GELECEK YAŞAM (7)
Murat Kaya
-
Her uygarlığın gizli bir yasası,prensipleri vardır. Böylelikle insanların davranışlarını düzenleyen birbirine bağlı ve etkileyici olan kurallar oluşturuldu. Endüstri toplumu prensiplerinin ilki STANDARTLAŞMAdır. Birbirinin benzeri milyonlarca ürün üreIlir. İş kadar,iş yöntemleri de standartlaştı...Maaş, çalışma saatleri, yemek saatleri,sosyal yardımlar, taIller,eğiIm,müfredat, kitlesel haberleşme,fiyat vb.standartlaşK ... İkinci önemli prensip ise, UZMANLAŞMAdır. Yaşam tarzında,dilde, iş becerisinde köylülük , alanında işçiyi getirdi. 19 yy.üretim işleri giderek artan oranlarda fabrika ortamlarına taşınırken işçiler; giderek sömürülen,ezilen sınıf olarak tarihte yerini aldı. Uzmanlaşma ile meslek edinme başladı.Pazar piyasa ilişkisi müşteri arasına girdi ve onları "ÜreIci-tükeIci"olarak iki gruba ayırdı.Sağlık doktor ve hastanelere, eğiIm öğretmen ve okullara bırakıldı. Öğrenciler ve halk tüketen konumuna geldi. Uzmanlaşma,uygarlığın iIci gücü oldu. UYUMLANDIRMA ile bu süreçler zaman ve para iç içeliği sonucu planlı hal aldı. Fabrikada üreIm artınca, makinelerin pahalı ve yapılan işlemlerin birbirine bağlı olması, çok daha tutarlı uyumlanmayı gerekli kıldı.Saat kullanımı iş yaşamında zaman ve dakikalık açısından önemli olduğunu.Endustri toplumlarında çocuklara daha küçük yaşlardan iIbaren saat kullanımı öğreIlir oldu.Ders zili çalmadan okulda olmak ,büyüdüğünde işine dakik olarak uyumlanmayı temellendirdi . Milyonlarca işçi "dokuz-beş"kavramıyla yaşamaya başladı. Pazarın büyümesi ile diğer bir prensip olarak ODAKLANMA oluştu. Köyden kente göç ile Kent Yaşamı ile toplumsal yeni ilişkileri getirdi. 19.yy büyük "Hapsetme Çağıdır." Suçlular,hapishaneye; akıl hastaları tımarhaneye,çocuklar okullara gruplar halinde bağlandı.Sermaye akışı da dev şirketler,tekelci kapitalistler, doğurdu. Endüstri uygarlığı hem özelde hem de giderek devlet elinde toplanır oldu.Tüm vatandaşlar giderek devletin işçisi, memuru haline gelirken diğer taraftan özel sektör liberal poliIkalar ile de kendi piyasa ilişkileri için isIhdam alanı yaraa. AZAMİLEŞTİRME prensibi üreIm hacmi arKyordu.Ülkeler,kentler en büyük barajlara,en yüksek gökdelenlere sahip olmakla övünç duyar olduk. Çoğu endüstri devlet,şirket, gelişme ve büyüme idealini tutkuyla izledi. Endüstri uygarlığı oldukça büyük "gelişim" peşinde koşarken "çevreye-toplumlara" verdiği zararlar ile yüzleşmedi ... Endüstri toplumu MERKEZİLEŞTİ. Oysa tarım toplumunda kırsal kesim zenginleri, gücün ulusal bir devlet bir devlet yapısının elinde toplanmasına karşı çıkıyordu.Endüstri toplumu egemenlerin ise askeri/dış poliIka dışında ekonomik kalkınma açısından gerekli olduğunu savunuyorlardı.Böylece 1787 yılında ilk federal Anayasa ortaya çıktı. Yasama,yürütme,yargı net birbirinden ayrıydı. Hükümetler pazar faaliyetlerinin seviyesini merkez bankaları ile ekonomiyi planlamaya başladı.Merkezilesen devlet kurumu için merkez bankası ayrılmaz parçadır.Bu durumlar bürokraIk yapıyı da doğurdu.Fakat 1955 sonrası gelişen yeni uygarlık bu prensipleri tehdit eder hale geldi. Tüm endüstri toplumlarında kendi kurallarını belirlemeye alışmış seçkinler muhtemelen geçmişteki feodal dereceleri gibi ortadan kalkıp tarihe karışacaklar...Sürece uyumlananlar gelişim içinde yeni uygarlığın içinde yer alıp bu devrin liderleri olacakKr. Bu yeni uygarlığın belirleyici hale gelmesiyle dünyayı kimlerin yöneteceğini anlamak için, öncelikle bugün dünyayı kimlerin yönegğini bilmek gerekir. İpler kimin elinde olacak?
Murat KAYA - EğiImci /Yazar
